Kontrakt lekarski – kiedy się opłaca, jakie są jego wady i zalety?

Kontrakt to forma współpracy między lekarzem a placówką medyczną. Zatrudniony w ten sposób lekarz działa jako niezależny specjalista, a nie jako pracownik podmiotu leczniczego. Czym dokładnie jest kontakt, jakie obciążenia podatkowe się z nim wiążą i co trzeba wiedzieć przed jego zawarciem?

Zasada działania kontraktu w odniesieniu do etatu

Lekarz zatrudniony na kontrakcie jest niezależnym wykonawcą, który współpracuje z placówką na zasadach B2B (ponieważ prowadzi własną działalnością gospodarczą). Oznacza to, że jego relacje z placówką medyczną są równorzędne (lekarz pracujący na etacie podlega pod placówkę, ponieważ jest przez nią zatrudniony). Z umową kontraktową wiąże się większa niezależność, elastyczność i możliwość podjęcia zatrudnienia w wielu miejscach. Kontrakt w wielu przypadkach pozwala także na większe zarobki. Jednocześnie wadą jest brak ochrony wynikającej z Kodeksu pracy.

Zawód lekarza wiąże się z dużą odpowiedzialnością, w tym ryzykiem finansowej odpowiedzialności za błędy medyczne. W kontekście trzeba mieć świadomość, że:

• Lekarz na kontrakcie ponosi solidarną z podmiotem leczniczym odpowiedzialność za ewentualne szkody. Tym samym pacjent może dochodzić odszkodowania od placówki, od lekarza bezpośrednio lub od obu podmiotów jednocześnie. Dodatkowo pozwana placówka po wypłaceniu odszkodowania pacjentowi może dochodzić od lekarza zapłaty w ramach tzw. roszczenia zwrotnego. 
• Za błąd lekarza zatrudnionego na etacie w całości odpowiada podmiot leczniczy, który go zatrudnia. Lekarz może być pociągnięty do odpowiedzialności jedynie w sytuacji winy umyślnej (gdy lekarz popełnił błąd umyślnie).

Trzeba też pamiętać, że kontrakt jest umową cywilnoprawną – oznacza to, że lekarz może wynegocjować zapisy pozwalające na ochronę w wielu sytuacjach. Szczególnie warto zadbać o te aspekty ochrony, które w umowie o pracę przysługują z mocy prawa.

Etat i kontrakt dla lekarza – wady i zalety

Ponieważ etat w szpitalu oznacza stosunek pracy, a kontrakt jest umową cywilnoprawną, mogą być realizowane jednocześnie – nawet w jednym szpitalu.

Zaletą kontraktu jest:

• Możliwość wyższych zarobków – wiele zależy oczywiście od indywidualnych negocjacji, jednak ze względu na mniejsze obciążenie finansowe placówki w porównaniu do UoP, często możliwe jest uzyskanie wyższej stawki za usługi.
• Większa elastyczność – w ustalaniu warunków świadczenia usług, takich jak czas pracy, wynagrodzenie oraz zakres obowiązków.
• Niezależność – lekarz jest współpracownikiem placówki na równych zasadach (pracodawca nie może narzucić na przykład dodatkowych, niezawartych wprost w umowie obowiązków).
• Możliwość pracy w kilku podmiotach jednocześnie.

Zasadniczą wadą kontraktu jest większe ryzyko związane z prowadzoną działalnością – brak ochrony przepisów Kodeksu pracy oraz potencjalna odpowiedzialność finansowa za błędy w sztuce lekarskiej.

Z kolei praca na etacie nie gwarantuje niezależności – lekarz jest zobowiązany wypełniać obowiązki przełożonych i stosować się do obowiązujących regulaminów, ma też ograniczoną możliwość zarządzania własnym czasem (np. dniami i godzinami dyżurów). Zatrudnienie w ramach umowy o pracę jest zwykle bardziej stabilne i daje większy zakres ochrony w przypadku ewentualnych błędów lub roszczeń ze strony pacjentów. Pracownik może też liczyć na wszystkie świadczenia związane ze stosunkiem pracy, takie jak płatny urlop w ustawowym wymiarze, możliwość zwolnienia lekarskiego i inne.

Co zatem będzie korzystniejsze? Zarówno etat jak i kontrakt mają swoje wady i zalety. Decyzja zależy od potrzeb lekarza i jego subiektywnego postrzegania obu tych form, czy subiektywnej analizy ryzyka. W praktyce wielu lekarzy pracuje zarówno na etacie, jak i współpracuje z placówkami na kontrakcie (np. jako lekarz-specjalista oferujący prywatne konsultacje). 

Jakie podatki płaci lekarz na kontrakcie?

Lekarze prowadzący własną działalność mogą – podobnie jak przedsiębiorcy z innych branż – wybrać jedną z trzech głównych form opodatkowania:

• Zasady ogólne, czyli rozliczenie według skali podatkowej (17% lub 32% – wyższą stawką objęta jest nadwyżka rocznych dochodów powyżej 120 000 zł). Ta forma pozwala na odliczanie kosztów uzyskania przychodu oraz korzystanie z ulg podatkowych. Przeczytaj także: Co lekarz może wrzucić w koszty?
• Podatek liniowy – na stałym na poziomie 19%, niezależnie od wysokości dochodów. Podobnie jak skala, umożliwia odliczenie kosztów, ale nie pozwala na wspólne rozliczenie z małżonkiem ani korzystanie z niektórych ulg. Przeczytaj więcej: Podatek liniowy dla lekarzy – czym się charakteryzuje?
• Ryczałt – możliwość zastosowania ryczałtowego podatku dochodowego, który dla branży medycznej wynosi 14% przychodu (podstawą opodatkowania nie jest tu dochód, jak w skali i podatku liniowym). Przeczytaj więcej: Ryczałt dla lekarza – analizujemy tę formę opodatkowania.

Od 2022 roku nie funkcjonuje już karta podatkowa, dlatego lekarze otwierający działalność nie mogą wybierać tej formy opodatkowania. Istnieje jedynie możliwość kontynuowania karty podatkowej przez przedsiębiorców, którzy wybrali ją jako formę opodatkowania do końca 2021 roku. W tej sytuacji mogą oni ją kontynuować.

Wybór formy opodatkowania zależy od indywidualnych potrzeb każdego lekarza. Należy wziąć pod uwagę wysokość dochodów, chęć korzystania z ulg i inne aspekty. Dzięki temu możliwa jest optymalizacja podatkowa własnej działalności leczniczej. 

Przeczytaj więcej: Forma opodatkowania dla lekarza – jaką wybrać?

O czym jeszcze warto pamiętać?

Lekarze kontraktowi są zobowiązani do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne (ZUS), a także na ubezpieczenie zdrowotne. Wysokość składek uzależniona jest od dochodu lekarza, a także wybranej formy opodatkowania.

Ubezpieczenie dla lekarzy na kontrakcie to między innymi:

• Obowiązkowe ubezpieczenie OC (odpowiedzialności cywilnej) – wysokość składki za ubezpieczenie OC zależy od specjalizacji lekarza oraz rodzaju świadczonych usług (im większe ryzyko zawodowe, tym stawka ubezpieczenia jest wyższa). Specjaliści zatrudnieni na umowę o pracę nie muszą mieć samodzielnie wykupionego ubezpieczenia OC.

• Dobrowolne ubezpieczenie OC – zwiększające zakres ochrony, obejmujące dodatkowe ryzyka lub uprawniające do wyższego odszkodowanie niż ubezpieczenie obowiązkowe.
• Ubezpieczenia NNW (od nieszczęśliwych wypadków) i ekspozycji zawodowej (związane z narażeniem na choroby) – to ubezpieczenie jest nieobowiązkowe.

Na co zwrócić uwagę, zawierając kontrakt z placówką medyczną?

W umowie kontraktu należy zawrzeć szczegółowy zakres obowiązków i praw obu stron (w tym wyłączeń, np. nieobecności w pracy, gromadzenia dokumentacji medycznej) – lekarz może na przykład wskazać, że placówka powinna zapewnić wyposażenie niezbędne do prawidłowego świadczenia kontraktu.

Należy opisać także czas obowiązywania kontraktu – w długim terminie, ale też w mniejszej skali (godziny pracy i przerwy). Zbyt duże obciążenie może być powodem do odmowy wypłaty ubezpieczenia przez ubezpieczyciela w przypadku popełnienia błędu w sztuce lekarskiej.

Prawo nie ogranicza w żaden sposób zakresu kontraktu, dlatego o ustalenie wszystkich tych aspektów trzeba zadbać we własnym zakresie. Umowę cywilnoprawną warto wcześniej skonsultować z prawnikiem, aby jak najlepiej zabezpieczyć swoje interesy. W kwestiach podatkowo-rozliczeniowych warto zasięgnąć porady specjalistów z biura rachunkowego, aby maksymalnie zmniejszyć obciążenia, skorzystać z przysługujących ulg i odliczeń oraz wprowadzić optymalizację podatkową.