Wartości niematerialne i prawne – co trzeba wiedzieć?

W dynamicznie zmieniających się warunkach rynkowych wartości niematerialne i prawne zyskują coraz większe znaczenie w przedsiębiorstwach. Posiadane patenty, licencje czy unikalne know-how często stanowią przewagę konkurencyjną i pozwalają firmie na rozwój. Czym są wartości niematerialne i prawne i co warto wiedzieć na ich temat? Odpowiadamy.

Czym są wartości niematerialne i prawne? Definicja

Według ustawy o rachunkowości wartości niematerialne i prawne są to: nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki. 

Jeśli firma użytkuje wartości niematerialne i prawne na podstawie umów: najmu, leasingu lub dzierżawy, wówczas wartości te zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron tej umowy, zgodnie z warunkami określonymi w ustawie.

Co zaliczamy do wartości niematerialnych i prawnych?

Ustawa o rachunkowości wprost wylicza, co zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych firmy. Są to w szczególności:

• autorskie prawa majątkowe, 
• prawa pokrewne, 
• licencje i koncesje,
• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
• posiadane know-how, czyli prawo do wykorzystania wiedzy przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej,
• wartość firmy,
• koszty zakończonych prac rozwojowych.

Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych

Przepisy nakładają na podatników prowadzących działalność gospodarczą obowiązek ewidencjonowania zarówno posiadanych środków trwałych, jak i wartości niematerialnych i prawnych. Służy do tego jedna ewidencja, wspólna dla obu typów aktywów. Taki dokument zawiera m.in.:

• liczbę porządkową, 
• daty: nabycia oraz przyjęcia do używania,
• określenie dokumentu, który potwierdza nabycie,
• określenie wartości niematerialnej i prawnej,
• wartość początkową,
• stawkę amortyzacji,
• kwotę odpisów amortyzacyjnych.

Kiedy wpisać nową pozycję do ewidencji? Najpóźniej w miesiącu przekazania wartości niematerialnej i prawnej (lub środka trwałego) do użytkowania.

Czy wartości niematerialne i prawne podlegają amortyzacji?

Wartości niematerialne i prawne jako składnik majątkowy firmy co do zasady podlegają amortyzacji. Istnieją tu jednak pewne wyjątki, ustawodawca wyłączył możliwość amortyzacji m.in. wartości firmy, która powstała inaczej niż przez nabycie przedsiębiorstwa albo jego części.

Odpisy amortyzacyjne od wartości niematerialnych i prawnych stanowią koszt uzyskania przychodu. Co ważne, podatnik samodzielnie określa stawkę amortyzacji posiadanych wartości niematerialnych i prawnych. Dlaczego tak się dzieje? Z prostej przyczyny. 

Stawki amortyzacji dla poszczególnych środków trwałych (wykazanych w Klasyfikacji Środków Trwałych) określa załącznik do ustawy o PIT: “Wykaz rocznych stawek amortyzacyjnych”. 

Natomiast wartości niematerialne i prawne, jako że nie są wykazywane w Klasyfikacji Środków Trwałych (poza prawami spółdzielczymi), nie mają też przypisanych stawek amortyzacji. Wysokość stawki jest więc indywidualną decyzją podatnika. Więcej na ten temat przeczytasz w naszym artykule: Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych (WNiP).

Likwidacja wartości niematerialnych i prawnych

Jeśli w trakcie prowadzenia działalności przestajesz potrzebować np. programu komputerowego lub innych wartości niematerialnych i prawnych, należy je zlikwidować. Polega to po prostu na wykreśleniu danej pozycji z ewidencji. Może też się zdarzyć, że z uwagi na upływ czasu np. posiadana licencja wygasła i nie masz już prawa z niej korzystać. W tej sytuacji również wykreślasz tę pozycję z ewidencji, bo nie stanowi ona już majątku firmy. 

Potrzebujesz doradztwa w zakresie wartości niematerialnych i prawnych? Przyda ci się wsparcie w kwestii posiadanych aktywów? Zapraszamy do kontaktu. W Biurze Rachunkowym Progres pomagamy przedsiębiorcom na każdym etapie prowadzenia działalności gospodarczej.