Przestępstwa i wykroczenia skarbowe – kary w 2024 roku

Zarówno wykroczenia, jak i przestępstwa skarbowe są zagrożone karami finansowymi. Ich wysokość zależy – między innymi – od aktualnego minimalnego wynagrodzenia o pracę. Ponieważ w 2024 roku zaplanowano jego istotny wzrost, rosną również możliwe kary.

Czym są przestępstwa i wykroczenia skarbowe?

Przestępstwa i wykroczenia skarbowe dotyczą naruszenia interesów skarbu państwa (lub też innej jednostki publicznej, np. samorządu), np. przez uszczuplenie ich wpływów. Wykroczenie jest karane karą finansową, a przestępstwo karą finansową, ale także pozbawieniem lub ograniczeniem wolności.

Czyn zabroniony (wykroczenie lub przestępstwo) może być popełnione umyślnie (sprawca ma zamiar popełnienia czynu) lub nieumyślnie (sprawca nie ma zamiaru popełnienia czynu, ale popełnia go w wyniku niedochowania należytej ostrożności). Jednocześnie nie jest przestępstwem lub wykroczeniem czyn zabroniony, którego szkodliwość społeczna jest znikoma.

Najważniejsze różnice między przestępstwem a wykroczeniem skarbowym

Przestępstwo skarbowe jest czynem bardziej szkodliwym społecznie, zagrożonym surowszymi karami, podczas gdy wykroczenie skarbowe dotyczy mniej szkodliwych uchybień. Najważniejsze różnice, to:

• Wysokość kwoty uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie – przestępstwo skarbowe dotyczy czynów, w których kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności przekracza pięciokrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia. Wykroczenie dotyczy zdarzeń poniżej tej kwoty.
• Stopień społecznej szkodliwości – przestępstwo skarbowe cechuje się wyższym stopniem szkodliwości, a zarzuty są poważniejsze niż w przypadku wykroczenia.
• Rodzaj kary – przestępstwo skarbowe jest zagrożone karą grzywny w stawkach dziennych, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności. Z kolei wykroczenie skarbowe jest zagrożone karą grzywny określonej kwotowo.

Kary i wykroczenia skarbowe – przykłady

Przykłady wykroczeń i przestępstw skarbowych to m.in.:

• uporczywe naruszanie terminów regulowania zobowiązań podatkowych,
• niewykazanie należności celnych (przy eksporcie towarów),
• powtarzające się wystawianie dowodów sprzedaży zawierających błędy,
• notoryczne błędy w rozliczeniach podatkowych na korzyść podatnika,
• naruszanie obowiązków podatkowych, celnych lub dewizowych,
• sprzedaż wyrobów akcyzowych bez ich prawidłowego oznaczenia

Trzeba pamiętać, że osoba skazana za przestępstwo skarbowe znajdzie się w bazie Krajowego Rejestru Karnego, co może w przyszłości obniżyć jej wiarygodność i utrudnić prowadzenie działalności.

Od jakiej kwoty wykroczenie i przestępstwo skarbowe?

Jak już wspomnieliśmy, o wykroczeniu skarbowym mówimy w sytuacji, gdy kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej (albo wartość przedmiotu czynu) nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Jeśli kwota jest wyższa – czyn kwalifikowany jest jako przestępstwo.

Jak powiedzieliśmy, kary finansowe za wykroczenia i przestępstwa skarbowe są uzależnione od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2024 roku wynagrodzenie minimalne wzrasta o ponad 750 zł (z 3 490 zł do 4 242 zł od 1 stycznia 2024 roku, następnie do 4 300 zł od 1 lipca 2024 roku). Oznacza to, że wykroczenie skarbowe:

• od 1 stycznia do 30 czerwca 2024 roku kwalifikuje się do kwoty 21 210 zł (5 x 4 242 zł),
• od 1 lipca 2024 roku kwalifikuje się do kwoty 21 500 zł (5 x 4 300 zł).

Jeśli uszczuplona należność przekroczy wskazane wyżej kwoty, sprawca odpowiada za przestępstwo skarbowe.

Kary za wykroczenia skarbowe – stawki w 2024 roku 

Kary za wykroczenia skarbowe są wyznaczane przez sąd powszechny lub wojskowy. Te organy mają kompetencje, aby orzekać o winie (nie ma prawa orzekać o niej urząd). Wyjątek stanowi grzywna w formie mandatu karnego – szczególny tryb, który ma zastosowanie dla wykroczeń skarbowych. Grzywnę może przyznać administracyjny organ finansowy (najczęściej urząd skarbowy) – w tej sytuacji nie jest konieczny proces sądowy. Grzywna wymierzona przez urząd nie może być niższa niż 1/10 i wyższa niż pięciokrotność wynagrodzenia za pracę. 

Z kolei kara wymierzona przez sąd wyrokiem może wynieść od 1/10 do dwudziestokrotnej wysokości obowiązującego wynagrodzenia minimalnego (chyba że Kodeks stanowi inaczej). W pierwszej połowie 2024 roku będzie to zakres od 424,20 zł do 84 840, a od 1 lipca 2024 – od 430 do 86 000 zł.

Kary za przestępstwo skarbowe – stawki 2024

Wymierzając karę grzywny za przestępstwo skarbowe, sąd ustala karę finansową w formie stawek dziennych (ustala ich wielkość oraz liczbę). O ile Kodeks nie stanowi inaczej, kara może wynosić od 10 do 720 stawek.

Stawka dzienna nie ma jednej konkretnej wartości – sąd ustala ją indywidualnie (przy jej ustalaniu sąd bierze pod uwagę m.in. możliwości finansowe sprawcy i sytuację rodzinną). Jednocześnie zasądzona kara nie może być niższa niż 1/30 minimalnego wynagrodzenia ani nie wyższa niż jego czterystukrotność. Ile zatem wynoszą stawki dzienne w 2024 roku?

• W okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2024 najniższa stawka dzienna wynosi 141,40 zł, a najwyższa 56 560 zł.
• W okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2024 najniższa stawka dzienna wynosi 143,33 zł, a najwyższa 57 332 zł.

Tym samym najniższa możliwa kara za przestępstwo skarbowe w 2024 roku to (w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca) 1 414 zł (10 stawek x 141,40 zł), a najwyższa 40 723 200 zł (720 stawek x 56 560 zł). Od 1 lipca 2024 roku będzie to odpowiednio – 1 433 zł (10 × 143,33 zł) i 41 279 040 zł (720 × 57 332 zł).

Z kolei kara pozbawienia wolności za przestępstwo skarbowe może wynieść od 5 dni do 5 lat (o ile Kodeks nie stanowi inaczej).