Amortyzacja – co to jest? Definicja i metody

Składniki majątku firmy, rzeczowe i niematerialne, zużywają się w miarę ich eksploatacji i starzeją wskutek rozwoju nowych technologii. Z upływem czasu tracą na wartości i nie są już warte tyle, ile w dniu zakupu. W kosztach firmy ten proces odzwierciedla amortyzacja. Sprawdź, na czym ona polega oraz jakie są metody amortyzacji.

Czym jest amortyzacja?

Amortyzację definiujemy jako zmniejszenie początkowej wartości danego aktywa na skutek jego zużycia i starzenia się. Przedsiębiorca, który kupuje (lub samodzielnie wytwarza) i przyjmuje do używania nowy środek trwały o wartości wyższej niż 10 tys. zł, nie ujmuje go od razu w kosztach. 

Taki wydatek jest rozkładany w czasie i zaliczany w kosztach podatkowych poprzez księgowanie miesięcznych odpisów amortyzacyjnych. Wysokość tych odpisów zależy od rodzaju aktywa, przypisanej mu stawki oraz wybranej metody amortyzacji. 

Co podlega amortyzacji?

O amortyzacji mówimy w odniesieniu do wykorzystywanych w działalności:

• środków trwałych, czyli rzeczowych składników majątku: budowle, maszyny, urządzenia, środki transportu itp.;
• wartości niematerialnych i prawnych: oprogramowanie komputerowe, patenty, wynalazki itp.;

których przewidywany okres używania jest dłuższy niż rok. 

Amortyzacji podlegają tylko te środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, których wartość początkowa jest wyższa niż 10 tys. zł. W przypadku czynnych podatników VAT chodzi o kwotę netto, natomiast dla podmiotów zwolnionych z VAT jest to kwota brutto.

Metody amortyzacji – liniowa, degresywna, jednorazowa

Przepisy dopuszczają różne metody amortyzacji. Przedsiębiorca, kupując lub wytwarzając nowy składnik majątku firmy o wartości przewyższającej 10 tys. zł, samodzielnie określa, jaką metodę amortyzacji należy zastosować w danym przypadku. Jeśli chodzi o wartości niematerialne i prawne, sprawa jest prosta – tutaj zawsze stosuje się metodę liniową. Przy środkach trwałych możliwości jest więcej.

Amortyzacja liniowa (równomierna, proporcjonalna)

To najczęściej stosowana przez przedsiębiorców metoda. Jej zasady są proste: odpisy amortyzacyjne rozłożone są równomiernie w danym czasie, według stałej rocznej stawki.  Stawka ta jest wskazana w załączniku nr 1 ustawy o PIT oraz ustawy CIT i różna dla każdej z grup środków trwałych.

W określonych przypadkach przedsiębiorca może zastosować inną stawkę w ramach metody liniowej: podwyższoną lub indywidualną.

Amortyzacja degresywna (przyspieszona, malejąca)

Zakłada, że środek trwały na początku jego użytkowania przynosi firmie najwięcej korzyści i jest najbardziej wydajny, wobec czego zużywa się szybciej. Dopiero w miarę upływu czasu wymaga coraz więcej napraw i konserwacji, więc korzyści te maleją. W związku z tym to na początku odpisy amortyzacyjne powinny być najwyższe i proporcjonalnie się zmniejszać. 

Dlatego też w pierwszym roku używania danego środka trwałego stawkę amortyzacji podwyższa się o określony współczynnik. Przedsiębiorca określa go samodzielnie przy założeniu, że nie może być wyższy niż 2,0.

Tę metodę stosuje się tylko w odniesieniu do maszyn i urządzeń z grup 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) oraz środków transportu (bez samochodów osobowych).

Amortyzacja progresywna

W przeciwieństwie do metody degresywnej, tutaj odpisy amortyzacyjne na początku są niższe i systematycznie rosną. Zgodnie z założeniem, że w miarę upływu czasu środek trwały zużywa się i traci wartość coraz szybciej. Konieczne są naprawy i remonty, więc koszty eksploatacji rosną. 

Jednorazowa amortyzacja (uproszczona)

Amortyzacja jednorazowa to szczególna metoda amortyzacji, która jest wyjątkiem od zasady rozkładania w czasie wydatków na zakup (wytworzenie) składników majątku. Polega na zaliczeniu do kosztów podatkowych pełnej wartości początkowej zakupionego środka trwałego.

Ustawodawca przewiduje ściśle określone sytuacje, kiedy można z niej skorzystać. Jest dostępna w odniesieniu do:

• środków trwałych, których wartość początkowa jest niższa lub równa 10 tys. zł;
• małych podatników i przedsiębiorców rozpoczynających prowadzenie działalności – dla środków trwałych z grup 3-8 KŚT (oprócz samochodów osobowych), przy czym suma jednorazowych odpisów w roku podatkowym nie może przekroczyć 50 tys. euro;
• fabrycznie nowych środków trwałych – tylko tych z grup 3-6 i 8 KŚT (czyli np. bez środków transportu czy budynków). Pod warunkiem, że wartość początkowa takiego składnika majątku wynosi co najmniej 10 tys. zł. Jeśli kupujemy kilka fabrycznie nowych środków trwałych, ich łączna wartość powinna wynosić co najmniej 10 tys. zł (minimum 3,5 tys. na jeden).

Jak obliczyć amortyzację? Roczne stawki amortyzacji

Obliczanie i księgowanie odpisów amortyzacyjnych zależy od kilku czynników: rodzaju środka trwałego, odpowiadającej mu stawki podstawowej, wartości początkowej, wybranej metody amortyzacji. 

Podstawą odpisów amortyzacyjnych jest wartość początkowa środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Wylicza się ją na podstawie cen zakupu lub kosztu samodzielnego wytworzenia. Kolejna ważna zmienna to odpowiednia stawka amortyzacyjna.

Jak obliczyć stawkę amortyzacji? Roczne podstawowe stawki amortyzacji są z góry określone, znajdziemy je w załączniku nr 1 do ustawy o PIT oraz ustawy o CIT. Wskazują one, jaki procent wartości początkowej środka trwałego (wartości niematerialnych i prawnych) amortyzujemy w skali roku.

Szczególnie początkujący przedsiębiorcy mogą mieć problem z dokładnym obliczeniem i księgowaniem amortyzacji. Dlatego warto skorzystać z pomocy doświadczonych specjalistów.  Nasze biuro rachunkowe we Wrocławiu zapewnia profesjonalne wsparcie przedsiębiorców, również w kwestiach związanych z amortyzacją.